VNAM - Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam

Đặng Thị Thu Hiền: "Nâng cao chất lượng giảng dạy môn âm nhạc cho học sinh trường THCS Cao Thắng, thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh". Luận văn Thạc sĩ. 2018.

Tác giả: Đặng Thị Thu Hiền
Tên đề tài: Nâng cao chất lượng giảng dạy môn âm nhạc cho học sinh trường THCS Cao Thắng, thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh
Chuyên ngành: Lý luận và phương pháp giảng dạy chuyên ngành âm nhạc
Mã số: 60 14 01 11
Cán bộ hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Lê Anh Tuấn
Ngày đăng: 20/06/2018

Toàn văn Luận văn

Tóm tắt Luận văn

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Để đáp ứng nhu cầu phát triển ngày càng cao của xã hội, hơn bao giờ hết đòi hỏi phải có nguồn nhân lực dồi dào, giỏi về trí, khỏe về lực để tiến bước mạnh mẽ sang một nền văn minh mới - văn minh trí tuệ. Vì vậy giáo dục đào tạo đã được xác định là quốc sách hàng đầu; mục tiêu của ngành Giáo dục và Đào tạo là đào tạo thế hệ trẻ - những chủ nhân tương lai của đất nước phát triển đầy đủ và toàn diện về mọi mặt. Âm nhạc đóng vai trò quan trọng trong việc giáo dục nhân cách, đặc biệt là việc nâng cao nhận thức về các mối quan hệ xã hội, quan hệ huyết thống và luân lý đạo đức đời thường. Về phương diện này, có thể coi âm nhạc là một trong những phương tiện giáo dục thẩm mĩ hiệu quả nhất.

Trong hệ thống giáo dục từ năm 2002 Bộ Giáo dục và Đào tạo (Bộ GD&ĐT) quyết định thay đổi sách giáo khoa môn Âm nhạc và đã đưa bộ môn âm nhạc vào trong chương trình đào tạo khối tiểu học và trung học cơ sở (THCS). Do vậy giáo dục đào tạo nói chung và giáo dục âm nhạc nói riêng được nhìn nhận là con đường quan trọng nhất để phát triển năng lực cho con người một cách toàn diện cả về tinh thần lẫn thể chất, giáo dục âm nhạc ở phổ thông góp phần vào việc hình thành nhân cách toàn diện của con người mới hướng tới cái đích cuối cùng: Chân - Thiện - Mĩ. Chính vì vậy, ở cấp học THCS môn âm nhạc là một trong những phương tiện hiệu quả nhất.

Những năm gần đây, âm nhạc đã trở thành một môn học chính thức ở bậc Tiểu học và Trung học cơ sở. Chính vì lẽ đó việc giảng dạy môn âm nhạc cho học sinh phải được đặc biệt quan tâm, chú trọng đến việc dạy và học ngay từ khi học sinh tiếp cận với môn học âm nhạc để đạt tới mục tiêu giáo dục chung của cấp học.

Trường THCS Cao Thắng, TP Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh cũng như nhiều trường THCS ở TP Hạ Long, mặc dù nhà trường cũng rất chú trọng đến giáo dục âm nhạc cho lứa tuổi thiếu nhi nhưng do nhiều lý do nên chất lượng đào tạo còn nhiều hạn chế.

Là một người làm công tác giảng dạy âm nhạc với mong muốn được áp dụng những kiến thức âm nhạc và kĩ năng sư phạm đã được học góp phần để giờ dạy âm nhạc cho các em học sinh trường THCS Cao Thắng nói riêng và các trường THCS ở thành phố Hạ Long - Quảng Ninh nói chung đạt hiệu quả cao nhất, chúng tôi đã mạnh dạn chọn đề tài: "Nâng cao chất lượng giảng dạy môn âm nhạc cho học sinh trường THCS Cao Thắng, thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh" làm nội dung nghiên cứu của luận văn.

2. Lịch sử đề tài

Đây là đề tài nghiên cứu về việc nâng cao chất lượng giảng dạy âm nhạc cho học sinh phổ thông đã có rất nhiều công trình được công bố như:

- "Phương pháp dạy học âm nhạc" của Ngô Thị Nam - NXB Giáo dục 1994.

- "Phương pháp dạy học âm nhạc" của Hoàng Long, Hoàng Lân - NXB Giáo dục 2005.

- "Phương pháp dạy học âm nhạc" của Nguyễn Hải Phượng - NXB Giáo dục 2006.

- "Phương pháp giảng dạy âm nhạc trong nhà trường phổ thông " của Phan Trần Bảng - NXB Giáo dục 2000.

- Các bản tham luận trong hội thảo " Đổi mới phương pháp dạy học âm nhạc, mỹ thuật cho các trường phổ thông " vào tháng 1 năm 2008 của Bộ GD&ĐT tổ chức tại trường Đại học sư phạm Nghệ thuật Trung ương.

- Luận văn của Thạc sỹ “ Âm nhạc với thế giới tinh thần của trẻ thơ ” của Trần Quỳnh Mai - 1998.

- Luận văn Thạc sỹ “Đổi mơi phương pháp giảng dạy âm nhạc cho học sinh trường THCS Thống nhất - TP Huế” của Nguyễn Thị Hiền Trang - 2013

Những công trình nghiên cứu, những bài viết trên là những tài liệu tham khảo quan trọng đối với đề tài của chúng tôi. Tuy nhiên chưa có công trình nào đề cập cụ thể đến việc đổi mới phương pháp dạy học và hoạt cho phù hợp hơn với điều kiện thực tế hiện nay tại trường THCS Cao Thắng - Thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.

Những công trình nghiên cứu, các luận văn trên là những tài liệu tham khảo quý báu cho chúng tôi khi tiến hành viết luận văn của mình.

3. Đối tượng nghiên cứu, phạm vi nghiên cứu

- Đối tượng nghiên cứu: Nghiên cứu về chương trình giảng dạy âm nhạc cho học sinh THCS lớp 6,7,8,9 của Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành năm 2002.

Vấn đề dạy và học âm nhạc ở trường THCS Cao Thắng - Thành phố Hạ Long, Quảng Ninh.

Phương pháp giảng dạy âm nhạc ở trường THCS Cao Thắng - Thành phố Hạ Long, Quảng Ninh.

- Phạm vi nghiên cứu: Khảo sát hoạt động dạy và học bộ môn âm nhạc, giáo trình, giáo án và các tài liệu học tập, đặc biệt là thái độ và khả năng tiếp thu của học sinh tại Trường THCS Cao Thắng - TP Hạ Long, Quảng Ninh.

4. Mục tiêu nghiên cứu.

Từ thực tiễn và lý luận nhằm tìm ra giải pháp phù hợp để nâng cao chất lượng giảng dạy môn âm nhạc cho trường THCS Cao Thắng -TP Hạ Long, Quảng Ninh.

5. Phương pháp nghiên cứu

Trong quá trình viết luận văn, chúng tôi đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu chủ yếu sau:

- Nghiên cứu lý thuyết: Sưu tầm tài liệu, phân tích, đối chiếu, thống kê, tổng hợp.

- Phương pháp quan sát: Dự giờ, tìm hiểu phương pháp giảng dạy.

- Phương pháp điều tra bằng phiếu.

- Phương pháp khảo sát.

- Phương pháp thực hành, thực nghiệm.

6. Những đóng góp của đề tài

Góp phần vào việc nâng cao chất lượng dạy học và hoạt động âm nhạc cho giáo viên trường THCS Cao Thắng - TP Hạ Long, Quảng Ninh. Ngoài ra luận văn còn có thể dùng làm tài liệu cho các bạn đồng nghiệp, giáo viên dạy học các trường THCS và học sinh chuyên ngành Sư phạm âm nhạc tham khảo trong quá trình giảng dạy và học tập.

7. Bố cục của luận văn

Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, tài tiệu tham khảo và phụ lục, nội dung của luận văn gồm hai chương

Chương 1: Cơ sở lý luận và thực trạng về công tác dạy học âm nhạc tại trường THCS Cao Thắng.

Chương 2: Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy âm nhạc tại trường THCS Cao Thắng.

Chương 1

CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TRẠNG VỀ CÔNG TÁC GIẢNG DẠY BỘ MÔN ÂM NHẠC TẠI TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ CAO THẮNG, THÀNH PHỐ HẠ LONG, TỈNH QUẢNG NINH

1.1. Cơ sở lý luận về giáo dục âm nhạc trong chương trình THCS.

1.1.1. Ý nghĩa của giáo dục âm nhạc trong trường THCS

Ngày nay trong quá trình hội nhập với thế giới, văn hóa - nghệ thuật mang bản sắc dân tộc và truyền thống văn hóa là những giá trị không thể thiếu trong hành trang của con người Việt Nam hiện đại.

Việc giáo dục âm nhạc trong trường phổ thông góp phần hướng tới cho con người vươn tới cái đẹp, vươn tới những ý tưởng hoài bão. Âm nhạc gắn với cuộc đời con người bắt đầu từ trong bụng mẹ, đến lúc “nhắm mắt xuôi tay” sau khi đã hoàn thành nghĩa vụ người công dân, cống hiến sức lực, trái tim và trí tuệ cho Tổ quốc.

Âm nhạc có vị trí quan trọng trong đời sống tinh thần của trẻ thơ. Từ tuổi mầm non các em được ca hát, vui chơi. Ca hát là người bạn thân thiết, đồng hành cùng các em và là một nhu cầu không thể thiếu, nó có ảnh hưởng rất lớn đến sự hình thành nhân cách, thẩm mĩ của các em.

Âm nhạc gắn liền với cuộc sống con người, bởi vì âm nhạc luôn luôn hiện diện trong cuộc sống thường ngày. Thông qua các phương tiện thông tin đại chúng, qua mối quan hệ xã hội, âm nhạc như món ăn tinh thần không thể thiếu trong cuộc sống của mỗi chúng ta. Cùng với sự phát triển của khoa học kỹ thuật và các phương tiện thông tin hiện đại, nền âm nhạc nước nhà ngày càng phát triển và tiếp cận được với những thành tựu âm nhạc hiện đại trên thế giới.

1.1.2. Vai trò giáo dục âm nhạc trong trường THCS.

Âm nhạc là loại hình nghệ thuật có vai trò quan trọng trong sự nghiệp giáo dục và phát triển nhân cách cho học sinh hiện nay. Âm nhạc giúp con người cảm thụ được rõ hơn về cảnh đẹp thiên nhiên, đất nước, con người… Không chỉ như vậy âm nhạc còn giúp cho mối quan hệ gia đình, xã hội thêm bền chặt, có ý nghĩa sâu sắc hơn.

Giáo dục Âm nhạc hiện nay đang hoàn thành tốt sứ mệnh của mình, đó là góp phần giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất và thẩm mĩ, góp phần hình thành và phát triển các năng lực nhận thức, năng lực ngôn ngữ, năng lực hợp tác, năng lực cảm thụ thẩm mĩ, năng lực thực hành và sáng tạo nghệ thuật. Môn âm nhạc với đặc trưng là âm thanh, tiếng đàn, tiếng hát, là vận động, nhảy múa, vui chơi, biểu diễn, ... mang đến không khí vui tươi, sôi nổi trong nhà trường, mang đến cho học sinh sự cân bằng giữa học tập và vui chơi, giữa lao động trí tuệ và giải trí, làm cho các em thấy hào hứng hơn khi đến trường và học tập.

Như vậy, việc đưa chương trình giáo dục âm nhạc vào trong nhà trường phổ thông là thực sự cần thiết, giữ vai trò phát triển đầy đủ và toàn diện về mọi mặt.

1.1.2.1. Âm nhạc với giáo dục nhân cách, đạo đức

Âm nhạc đóng vai trò quan trọng trong việc giáo dục nhân cách, đặc biệt là việc nâng cao nhận thức về các mối quan hệ xã hội, quan hệ huyết thống và luân lý đạo đức đời thường. Về phương diện này âm nhạc là một trong những phương tiện giáo dục đạt hiệu quả nhất. Nhờ âm nhạc, con người được đáp ứng nhu cầu về nội tâm, tâm hồn, nâng cao ý chí, nghị lực trong cuộc sống.

Giáo dục âm nhạc trong trường phổ thông giúp các em nhận biết được cái hay, cái đẹp trong nghệ thuật âm nhạc từ các tác phẩm, từ nghệ thuật trình diễn tạo nên những hình tượng âm nhạc có sức truyền cảm mạnh mẽ làm rung động lòng người, hướng cho con người tới cái Chân - Thiện - Mĩ.

1.1.2.2. Âm nhạc góp phần phát triển trí tuệ

Thực tế âm nhạc gắn liền với sự phát triển trí thông minh nói chung. Qua các nghiên cứu và những bằng chứng cho thấy rằng khi nghe nhạc từ lứa tuổi nhỏ có thể giúp trí não phát triển, vì thế một chương trình giáo dục âm nhạc trong cấp học THCS đem lại nhiều lợi ích. Có thể nói giáo dục âm nhạc khiến cho học sinh trở nên thông minh hơn và trở thành những người tốt hơn.

Giáo dục âm nhạc với mục tiêu là trang bị cho học sinh những kiến thức về văn hóa âm nhạc. Vì vậy ngoài việc dạy hát, tập đọc nhạc, âm nhạc thường thức,…thì cảm thụ âm nhạc cũng là một trong những hoạt động nhằm đáp ứng mục tiêu đã đề ra.

Thông qua việc học âm nhạc giúp cho học sinh thúc đẩy sự phát triển trí tuệ, phát huy tính sáng tạo tổng hợp. Khi được học hát, tập đọc nhạc học sinh sẽ nắm bắt được các yếu tố âm nhạc cơ bản, tiếp thu những đường nét giai điệu, âm hình tiết tấu, tăng cường tư duy trừu tượng, khiến học sinh phải động não, kích thích sự phát triển trí tuệ.

1.1.2.3. Âm nhạc rèn luyện thể chất

Âm nhạc cũng là một trong những môn học quan trọng có tác dụng góp phần làm cho học sinh phát triển nhanh về thể chất giúp cho học sinh sống lành mạnh phát triển về thể chất.

Âm nhạc đem lại lợi ích cả về tinh thần lẫn thể chất, cho nên có ảnh hưởng tốt đến quá trình phát triển thể chất cho học sinh. Thông qua môn học âm nhạc ở bậc THCS mọi hoạt động diễn ra trong quá trình học hát có tác dụng nhiều mặt đến học sinh như: củng cố và phát triển giọng hát, khi hát thì các cơ quan phát thanh hoạt động làm cho giọng học sinh được khỏe hơn.

Khi tập hát đòi hỏi phải thở sâu hơn, các hoạt động về hô hấp làm việc nhiều như: thở sâu, hít hơi giúp cho học sinh dễ thở, thải được nhiều khí độc, cung cấp khí ôxi nhiều cho cơ thể, được phát triển tai nghe như: tai nghe âm nhạc, cảm giác về tiết tấu, về giọng điệu, trí nhớ âm nhạc,…khiến cho các cơ quan thính giác phát triển. Trong quá trình học tập cảm thụ âm nhạc cùng với sự kết hợp các hoạt động vận động nhún, nhảy theo nhịp điệu HS được rèn luyện về khả năng tập trung, bên cạnh đó cũng có tác dụng rất tốt đến quá trình phát triển hoàn thiện cơ thể cho học sinh như: Kích thích hệ tuần hoàn, làm giãn cơ bụng, cơ hoành, phát triển về cơ bụng, ngực, giữ vóc dáng thẳng lưng, làm chắc khỏe xương vai, tăng cường hệ miễn dịch và cải thiện sức khỏe tăng thêm sự phấn khích, khiến hệ tim mạch khỏe mạnh.

Âm nhạc có tác dụng làm thần kinh hưng phấn, điều chỉnh tình cảm, điều tiết cảm xúc, giảm bớt áp lực, chữa trị các chứng bệnh tâm lý. Việc tổ chức dạy học Âm nhạc cho thấy rèn luyện thể thao tốt cho sức khỏe, còn âm nhạc đánh thức tâm trạng tươi vui của con người, có tác dụng thúc đẩy sự phát triển khỏe mạnh, cân bằng cơ thể và cân bằng về tâm lý.

1.1.2.4. Giáo dục về thẩm mĩ

Việc giáo dục âm nhạc có tác dụng giáo dục nhẹ nhàng và hấp dẫn. Những nội dung phong phú với nhiều cung bậc tình cảm của các bài hát sẽ bổ sung cho vốn sống và đời sống tinh thần cho học sinh. Những lời ca hay, những từ ngữ đẹp sẽ cung cấp thêm vốn từ ngữ cho HS thêm phong phú. Cách diễn tả tinh tế, cách thể hiện khéo léo các nội dung trong ca từ sẽ giúp HS về cách diễn đạt những suy nghĩ, những giai điệu đẹp đẽ cùng với những tiết tấu phong phú, những sắc thái đa dạng của các bài hát làm rung động những xúc cảm thẩm mĩ trong tâm hồn học sinh.

Giáo dục âm nhạc khiến học sinh nhận thức được mối quan hệ thẩm mĩ đúng đắn với hiện thực và nghệ thuật. Giáo dục âm nhạc giúp HS biết phân biệt được cái đẹp, cái xấu, cái thiện, cái ác, cái chính nghĩa với cái phi nghĩa để hướng tới cuộc sống lành mạnh, biết thưởng thức và tiếp thu cái đẹp trong đời sống hàng ngày.

1.1.3. Mục tiêu của giáo dục âm nhạc trong trường THCS.

Theo văn kiện Hội nghị lần thứ VIII (Ban chấp hành trung ương khóa XI, năm 2013) đối với giáo dục phổ thông (cấp tiểu học và THCS) nhiệm vụ giáo dục được đưa ra là: " Tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, năng lực, phát triển và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh" [12,tr.123]. Và tại Hội nghị lần thứ VIII (Ban chấp hành trung ương khóa XI) đã xác định mục tiêu tổng quát của đổi mới căn bản và toàn diện của giáo dục và đào tạo là: " Tạo chuyển biến căn bản về chất lượng và hiệu quả, khắc phục cơ bản các yếu kém kéo dài…" [12,tr.101]. Đảm bảo các điều kiện nâng cao chất lượng, hệ thống giáo dục được chuẩn hóa, hiện đại hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế,…" Phấn đấu đến năm 2030 , nền giáo dục Việt Nam đạt trình độ tiên tiến khu vực" [12,tr.101].

Với quan điểm và mục tiêu như trên, ngành giáo dục và đào tạo của Việt Nam sẽ hướng tới phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng của mỗi cá nhân. Trang bị cho học sinh những kỹ năng cơ bản, phát huy khả năng sáng tạo để làm chủ bản thân, biết cách sống và làm việc hiệu quả, biết sống tốt và có ích cho xã hội.

Việc giáo dục âm nhạc trong trường THCS đạt hiệu quả cao, đáp ứng nhu cầu xã hội, góp phần hoàn thiện nhân cách HS. Với mục tiêu phấn đấu phải xuất phát từ yêu cầu, nhiệm vụ của giáo dục nói chung, dạy học môn âm nhạc nói riêng trong tình hình mới của đất nước. Điều đó giúp học sinh phát triển tư duy, sáng tạo, có thái độ tích cực học tập, chú trọng phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất của học sinh.

Giáo dục âm nhạc trong trường THCS là tạo nên một " trình độ văn hóa âm nhạc" nhất định. Để đạt được " trình độ văn hóa âm nhạc" nhất định học sinh phải có sự hiểu biết (kiến thức), năng lực thực hành tối thiểu và năng lực cảm thụ âm nhạc. Ở bậc THCS, giáo dục âm nhạc cho học sinh cần giáo dục về thị hiếu âm nhạc. Có thị hiếu âm nhạc tốt sẽ góp phần làm trong sáng tình cảm đạo đức, làm phong phú đời sống tinh thần của các em trong hiện tại và tương lai.

1.2. Chương trình môn âm nhạc THCS của Bộ GD&ĐT

Chương trình Giáo dục phổ thông môn âm nhạc được ban hành kèm theo Quyết định số 16/2006/QĐ - BGDĐT ngày 05 tháng 5 năm 2006 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo. Chương trình đã trình bày được những vấn đề quan trọng nhất, khái quát nhất về việc giáo dục âm nhạc trong trường phổ thông ở Việt Nam, là tài liệu có tính pháp lí để xác định về vai trò, vị trí của giáo dục âm nhạc trong nhà trường phổ thông.

1.2.1. Phân bổ chương trình

Hiện nay môn âm nhạc ở cấp bậc THCS từ lớp 6 đến lớp 9, với thời lượng mỗi tuần 1 tiết - riêng lớp 9 học trong 1 học kì .

1.2.2. Cấu trúc chương trình

Cấu trúc chương trình môn âm nhạc bao gồm ba phân môn: Học hát, Nhạc lý - Tập đọc nhạc và Âm nhạc thường thức.

Môn âm nhạc gồm các nội dung

1.3. Trường THCS Cao Thắng và thực trạng về vấn đề dạy học âm nhạc

1.3.1. Trường THCS Cao Thắng

1.3.1.1 Khái quát về nhà trường

Trường THCS Cao Thắng được thành lập từ năm 1972 với tên gọi ban đầu là Trường Trọng Điểm Toán của tỉnh. Trường THCS Cao Thắng cách trung tâm thành phố 10 km. Những năm đầu mới được thành lập cơ sở vật chất của nhà trường còn rất sơ sài, song là một trường với truyền thống hiếu học trải qua nhiều năm phấn đấu và trưởng thành đến nay nhà trường đã dần vững mạnh có thể sánh ngang với các trường vững mạnh trên địa bàn của tỉnh Quảng Ninh.

Với những nỗ lực không ngừng, với nhiều thế hệ giáo viên của nhà trường quyết tâm phấn đấu, không ngại gian khổ từng bước xây dựng nhà trường. Chính nhờ những cố gắng và thành tích mà thầy trò đã đạt được nhiều năm liền, trường THCS Cao Thắng quyết tâm xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh nhằm thực hiện tốt nhiệm vụ chính trị của năm học để phấn đấu trường chuẩn Quốc gia, trường đạt chuẩn chất lượng.

1.3.1.2 Đội ngũ giáo viên và học sinh

- Đội ngũ giáo viên:

Năm học 2016-2017, nhà trường có một đội ngũ giáo viên tương đối đầy đủ để phụ trách các môn học với CBGV là 38 người, 35 CBGV nữ. Trong đó Ban giám hiệu 02 người, GV đạt trên chuẩn 26 người, GV đạt chuẩn 09 người và nhân viên 03 người.

Sau đây là bảng thống kê về đội ngũ giáo viên của trường.

Đội ngũ cán bộ giáo viên, nhân viên có ý thức đạo đức tốt, nhiệt tình trong công việc được giao, nghiệp vụ chuyên môn vững vàng, một bộ phận giáo viên nhà trường tương đối trẻ dưới tuổi 30 . Riêng giáo viên âm nhạc của nhà trường có 02 giáo viên đó là cô Nguyễn Thị Hương, cô Phạm Thanh Tâm đều tốt nghiệp trường Đại học sư phạm nghệ thuật Trung ương. Cô Nguyễn Thị Hương có nhiều kinh nghiệm trong tổ chức các hoạt động ngoại khóa, Cô Phạm Thanh Tâm có kỹ năng biểu diễn thanh nhạc khá tốt. Có thể nói đây là một trong những điều kiện thuận lợi để nâng cao chất lượng dạy học môn âm nhạc tại trường.

- Đội ngũ học sinh:

Năm học 2016 - 2017 nhà trường có tổng số học sinh là 696 học sinh. HS thuộc diện các gia đình có hoàn cảnh khó khăn, điều kiện kinh tế còn thiếu thốn.

Cũng như các trường THCS khác, nhà trường có 4 khối lớp (từ lớp 6 đến lớp 9) với tổng số học sinh là 696 học sinh/16 lớp.

Khối 6: 4 lớp / 196 học sinh

Khối 7: 4 lớp / 181 học sinh

Khối 8: 4 lớp / 149 học sinh

Khối 9: 4 lớp / 170 học sinh

1.3.1.3. Cơ sở vật chất

Hiện nay nhà trường có một cơ sở khang trang với: 18 phòng học, 02 phòng chức năng, 03 phòng học bộ môn, đủ bàn ghế cho 16 lớp học. Trang thiết bị, đồ dung dạy học tương đối đáp ứng được nhu cầu dạy học hiện tại, 70% các lớp có máy chiếu phục vụ giảng dạy. Trường có 01 thư viện đạt thư viện xuất sắc, 01 phòng y tế đạt xuất sắc và 01 phòng vi tính gồm 30 máy phục vụ cho việc học tập của học sinh.

Tuy nhiên với cơ sở vật chất để phục vụ giảng dạy môn âm nhạc và hoạt động âm nhạc của nhà trường chưa được đảm bảo, cần có phòng học riêng biệt, có đủ điều kiện như cơ sở vật chất phục vụ giảng dạy môn âm nhạc như: màn hình, máy chiếu, một số nhạc cụ phục vụ cho giảng dạy, bảng phụ các bài hát, bài tập đọc nhạc ... thì nhà trường chưa đáp ứng phù hợp cho công tác giảng dạy của GV và HS tham gia học tập được thuận lợi.

1.3.2. Thực trạng về dạy học âm nhạc tại trường THCS Cao Thắng

1.3.2.1. Đặc điểm và khả năng tiếp thu âm nhạc của học sinh

Như đã nêu trên, Trường THCS Cao Thắng đa số là người Kinh, 80% là con em nông dân và các công việc không được ổn định lâu dài. Phần lớn HS thuộc diện các gia đình có hoàn cảnh khó khăn, điều kiện kinh tế còn thiếu thốn.

- Về tâm lý lứa tuổi: Ở độ tuổi này, các em đang ở trong giai đoạn phát triển về mọi mặt, rất ham thích hiểu biết và luôn có khát vọng tìm hiểu cái mới. Các em có hứng thú trong học tập, có ý thức tự giác, tính tích cực và hầu hết các em rất hăng hái tham gia các hoạt động tập thể.

Tuy nhiên trường THCS Cao Thắng cách trung tâm thành phố gần 10 km, các hộ gia đình kinh tế còn gặp nhiều khó khăn. Do vậy việc học văn hóa nói chung và học âm nhạc nói riêng của các em còn gặp nhiều hạn chế hơn so với các em ở ngoài thành phố. Ở cấp 1 các em cũng được tham gia học âm nhạc theo chương trình của Bộ GD&ĐT quy định, tuy nhiên khả năng tiếp thu về kiến thức âm nhạc chưa được tốt, bên cạnh đó việc ít được tham gia các hoạt động âm nhạc trong nhà trường, ít quan tâm, để ý đên hoạt động âm nhạc qua các phương tiện thông tin đại chúng, nên hầu như các em chưa có kiến thức về âm nhạc.

- Về tiếp thu kiến thức âm nhạc: Do việc học nhạc ở bậc tiểu học không được quan tâm cho nên các em hầu như chưa được làm quen với các kiến thức âm nhạc.

Tuy nhiên qua quan sát khi dự giờ có thể nhận thấy, bên cạnh những mặt thuận lợi các em còn có những khó khăn và hạn chế khi tiếp thu kiến thức âm nhạc. Việc học tập và hoạt động âm nhạc tại trường THCS Cao Thắng còn một số hạn chế nên việc học âm nhạc của HS còn gặp nhiều khó khăn. Và đây cũng là vấn đề để chúng tôi tìm các giải pháp khắc phục ở Chương 2 của luận văn.

1.3.2.2. Về dạy học âm nhạc trong chương trình chính khóa

Theo QĐ của Sở GD&ĐT tỉnh Quảng Ninh, hiện nay trường THCS Cao Thắng cũng như các trường THCS trong tỉnh đều dạy âm nhạc theo chương trình khung của Bộ GD&ĐT, gồm 3 phân môn chính; Học hát, Nhạc lí - Tập đọc nhạc, Âm nhạc thường thức. Các phân môn kết hợp với nhau theo từng nội dung bài dạy. Mỗi lớp học 1 tiết/tuần, lớp 6,7,8 cả năm học 35 tiết/năm, (lớp 9 học trong học kỳ 1).

Để có những đánh giá khách quan về công tác dạy học âm nhạc ở trường THCS Cao Thắng, chúng tôi thực hiện tiến hành khảo sát theo từng phân môn dạy học âm nhạc, với các nội dung cụ thể như sau:

+ Nội dung khảo sát: Học bài hát: Nụ cười, nhạc Nga; Lời việt: Phạm Tuyên

Dự giờ 01 tiết của lớp 9A với số lượng học sinh là 40 em

(GV giảng dạy: Cô giáo Nguyễn Thị Hương )

Sau khi kết thúc tiết học, chúng tôi có cuộc khảo sát về nhận thức của học sinh trong giờ học phân môn học hát.

+ Nội dung: Đánh giá về nhận thức của học sinh thông qua phiếu hỏi sau khi học xong tiết học (với các mức độ nhận thức: Thích; bình thường; không thích):

+ Kết quả thu được:

- Đánh giá nguyên nhân: Qua kết quả khảo sát, theo chúng tôi có 3 nguyên nhân sau dẫn đến tình trạng đó.

Một là: Do tâm lý lứa tuổi, nên rất nhiều học sinh còn e dè, ngại ngùng, không muốn phối hợp với GV giảng dạy (đặc biệt khi GV yêu cầu cá nhân trình bày lại giai điệu bài hát)

Hai là: Việc thực hiện dạy hát được GV triển khai theo đúng quy trình dạy học. Tuy nhiên GV chưa có những sáng tạo nhằm phát huy khả năng của HS. Trong quá trình dạy hát, việc sử dụng nhạc cụ để hỗ trợ còn hạn chế.

Ba là: Đối với các học sinh có năng khiếu âm nhạc hạn chế, bài hát ‘Nụ cười” có thể được xem là một bài hát hơi khó để các em thể hiện (bài hát sử dụng sự kết hợp chuyển giọng giữa các phần; giai điệu sử dụng nhiều các bước nhảy bậc)

+ Nội dung khảo sát: Nhạc lý và tập đọc nhạc

- Ôn tập bài hát: Tia nắng hạt mưa

- Nhạc lý: Những ký hiệu thường gặp trong bản nhạc

- Tập đọc nhạc: TĐN số 8

Dự giờ 01 tiết của lớp 6B với số lượng học sinh là 45 em

(GV giảng dạy: Cô giáo Phạm Thanh Tâm )

Sau khi kết thúc tiết học, chúng tôi có cuộc khảo sát về khả năng tiếp thu của học sinh trong giờ học phân môn nhạc lý và tập đọc nhạc.

+ Nội dung: Đánh giá về khả năng tiếp thu của học sinh thông qua phần kiểm tra tại chỗ nội dung kiến thức trong tiết giảng.

Nội dung câu hỏi kiểm tra như sau: Hãy nhìn đoạn nhạc và cho biết: Ô nhịp nào có sự xuất hiện của dấu nối? Ô nhịp nào có sự xuất hiện của dấu luyến? Tổng số lượng ô nhịp của đoạn nhạc là bao nhiêu ô?

- Đánh giá nguyên nhân: Theo chúng tôi có các nguyên nhân chủ yếu sau;

Một là: Như đã nói ở phần trên, các học sinh trong độ tuổi lớp 6 vẫn mang yếu tố tâm lý của của tuổi nhi đồng, vì vậy đối với các giờ học âm nhạc, các em thường thích thú hơn với các tiết hoặc các phần học mang tính vận động, vui chơi. Chính vì lẽ đó, ở phần học nhạc lý trong tiết học được khảo sát, đã có nhiều học sinh không tập trung, ngại tính toán, lười tư duy, dẫn tới tình trạng không hiểu bài

Hai là: Quá trình thực hiện phần giảng về kiến thức nhạc lý được GV triển khai chưa thực sự hiệu quả.

Phần lớn các nội dung kiến thức, được GV triển khai bằng cách đọc và cho học sinh ghi chép các nội dung trong sách giáo khoa, sau đó giảng lướt qua. HS được thực hiện một cách thụ động, giờ học thiếu đi sự sôi nổi.

Ba là: Nội dung kiến thức nhạc lý trong sách giáo khoa mới chỉ dừng lại ở mức độ nhận biết các ký hiệu, không nêu rõ ý nghĩa của các ký hiệu đó. + Nội dung khảo sát: Phân môn âm nhạc thường thức

- Ôn tập bài hát: Ngôi nhà chung của chúng ta

- Ôn tập Tập đọc nhạc: TĐN số 7

- Âm nhạc thường thức: Nhạc sĩ Sô-panh và bản Nhạc buồn

Dự giờ 01 tiết của lớp 8C với số lượng học sinh là 42 em

(GV giảng dạy: Cô giáo Phạm Thanh Tâm)

Sau khi kết thúc tiết học, chúng tôi có cuộc khảo sát về nhận thức của học sinh trong giờ học phân môn học hát.

+ Nội dung: Đánh giá về nhận thức của học sinh, khả năng tiếp thu của học sinh trong giờ học phân môn âm nhạc thường thức thông qua phiếu hỏi sau khi học xong tiết học. Câu hỏi kiểm tra: Em hãy cho biết cảm nhận của mình về bản Nhạc buồn của nhạc sĩ Sô-panh (với nhận xét: Thích; bình thường; không thích)

+ Kết quả thu được: Phân môn âm nhạc thường thức được chúng tôi triển khai

- Đánh giá nguyên nhân: Kết quả khảo sát đã chỉ ra,, có thể nói, các nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng này đó là

Một là: Ở lứa tuổi THCS, các em thường thích các bản nhạc hoặc các ca khúc dễ nghe, dễ thuộc, dễ đồng cảm với tâm lý lứa tuổi. Tuy nhiên, với tư tưởng và nội dung âm nhạc mang đậm tính nội tâm sâu sắc, bản Nhạc buồn có phần hơi “xa lạ”, chưa thực sự phù hợp với tư duy và thị hiếu nghệ thuật của các em

Hai là: Phần thực hiện giảng của GV thiếu sự sinh động, sự phong phú. Nội dung GV triển khai chỉ xoay quanh những kiến thức mà sách giáo khoa đã có, chưa có thêm sự sưu tầm tài liệu, sự mở rộng kiến thức.

1.3.2.3 Về vấn đề hoạt động âm nhạc ngoại khóa

Chương trình giáo dục âm nhạc trong các trường phổ thông ngoài giờ lên lớp chính khóa còn được thực hiện ở các hoạt động ngoại khóa. Hoạt động âm nhạc ngoại khóa giúp cho việc củng cố kiến thức, kỹ năng đã được học trong chương trình chính khóa và đây cũng là môi trường để các em phát huy khả năng hoạt động âm nhạc của mình.

Hoạt động âm nhạc ngoại khóa của trường THCS Cao Thắng -TP Hạ Long - Quảng Ninh hầu hết thường diễn ra và chủ yếu được lồng ghép. Hình thức tổ chức rất đơn điệu,

Để có những đánh giá khách quan về hoạt động âm nhạc ngoại khóa của trường THCS Cao Thắng, chúng tôi tiến hành thực hiện phương pháp điều tra giáo dục, cụ thể như sau:

+ Nội dung điều tra:

Phần điều tra dành cho CBGV (phiếu điều tra phần phụ lục 1): Vai trò của hoạt động âm nhạc ngoại khóa trong nhà trường; Những khó khăn hiện nay trong việc triển khai hoạt động âm nhạc ngoại khóa; Những yếu tố góp phần thực hiện hoạt động âm nhạc ngoại khóa được tốt hơn.

1.3.2.4 Đánh giá chung

Những vấn đề còn tồn tại: Bên cạnh những ưu điểm chung, chúng tôi cũng xin nêu ra một số tồn tại mà theo quan điểm của chúng tôi, đây là những vấn đề cốt lõi cần phải được xem xét điều chỉnh kịp thời.

- Đối với nội dung chương trình: Hiện nay, chương trình dạy học âm nhạc ở trường THCS do Bộ GD&ĐT ban hành. Một số bài học hát còn khó thể hiện so với đối tượng học không chuyên; một số ký hiệu về nhạc lý chưa chỉ rõ ý nghĩa về biểu diễn; nhiều tư liệu, hình ảnh minh họa thiếu sự sinh động về màu sắc, chưa tạo sự hấp dẫn cho HS.

- Đối với phương pháp dạy học: GV chưa khai thác hết sự chủ động, tính tích cực, tư duy sáng tạo của HS; GV chưa thể hiện tốt kỹ năng thực hành về chuyên môn của mình (đặc biệt phần sử dụng đàn để đệm hát cho HS). Giờ học thường diễn ra tẻ nhạt, không gây được sự tập trung đối với học sinh.

- Đối với hoạt động ngoại khóa: Ngoài các yếu tố khách quan như sự hạn chế về thời gian, sự hạn chế về cơ sở vật chất, kinh phí hoạt động… Yếu tố quan trọng nhất dẫn tới các hoạt động âm nhạc của nhà trường còn yếu kém, đó chính là sự nghèo nàn, thiếu sáng tạo của cả hình thức và nội dung trong các hoạt động âm nhạc ngoại khóa.

Tuy nhiên, qua các tiết dự giờ cho thấy số kết quả điểm thi cuối năm chưa thể hiện đúng thực chất trình độ các em. Vì vậy, kết quả học tập của bộ môn âm nhạc được nêu trên, thể hiện phần nhiều sự khuyến khích, động viên đối với các em. Thực chất còn rất nhiều HS trong số đó chưa đạt kết quả hoàn thành môn học.

Tiểu kết chương 1

Với sự quan tâm của Đảng và nhà nước, hiện nay nội dung về giáo dục học sinh phổ thông mang tính toàn diện, đang được xem là những cải tiến đáng kể trong sự phát triển chung của nền giáo dục âm nhạc nước nhà. Trong những bộ môn được xem là góp phần tích cực vào tính toàn diện của hệ thống giáo dục, bộ môn Âm nhạc ở trường phổ thông, đã ngày càng được Bộ giáo dục quan tâm và đầu tư đúng mức. Đặc biệt, mới đây nhất, trong phát biểu của mình, phó thủ tướng Vũ Đức Đam đã nhấn mạnh thêm về vai trò của giáo dục âm nhạc trong trường phổ thông và có chỉ đạo Bộ GD&ĐT, xem xét về việc mở rộng quy mô giáo dục âm nhạc, bằng việc thực hiện đưa bộ môn Âm nhạc vào trong chương trình giáo dục của học sinh THPT (trước đây, bộ môn Âm nhạc chỉ được thực hiện ở 2 cấp học: cấp 1 và cấp 2). Đây là những tín hiệu đáng mừng cho sự phát triển chung của ngành Sư phạm Âm nhạc.

Cũng như các trường THCS khác, lãnh đạo và GV trường THCS Cao Thắng vẫn xác định rõ vai trò và tầm quan trọng của bộ môn âm nhạc trong nhà trường. Được giáo dục về âm nhạc, các em cảm thấy thích thú, thêm yêu cuộc sống, yêu thầy cô, mái trường, bạn bè. Cũng chính nhờ vào âm nhạc đã động viên, khích lệ, tạo hứng thú cho các em học tốt các môn học khác. Đặc biệt hơn cả, đó là phương pháp giảng dạy của GV chưa thật sự đạt hiệu quả cao, một số tiết dự giờ cho thấy, GV vẫn còn lúng túng trong việc phối hợp các phương pháp, chưa biết vận dụng, khai thác tính tích cực, chủ động của HS, chưa có sự phong phú và sinh động trong việc khai thác và sử dụng các phương tiện dạy học. Một số giờ học thiếu sinh động, HS chỉ thụ động lĩnh hội kiến thức do đó không có hứng thú với bài giảng…

Để giải quyết những vấn đề bất cập nêu trên, việc cần thiết phải nâng cao chất lượng giảng dạy âm nhạc trong trường THCS Cao Thắng là điều hoàn toàn đáng lưu tâm. Nâng cao chất lượng môn học, không những chỉ đáp ứng những yêu cầu, mục đích cho môn học, mà qua đó, nó sẽ góp phần nâng cao hơn nữa uy tín của cơ sở đào tạo.

Chương 2

MỘT SỐ GIẢI PHÁP CỤ THỂ

2.1. Điều chỉnh một số nội dung trong chương trình môn học

2.1.1. Nội dung phân môn học hát

Trong chương trình giảng dạy lớp 9, tiết 1 học bài hát Bóng dáng một ngôi trường (của nhạc sĩ Hoàng Lân). Khi dạy học bài hát này, có rất ít HS có thể hát được hoàn chỉnh giai điệu của bài hát, theo chúng tôi những khó khăn đó là

+ Với nhịp điệu tươi trẻ, sôi nổi, tác giả đã khai thác âm hình tiết tấu sử dụng rất nhiều hình thức đảo phách và nghịch phách ở tốc độ nhanh.

+ Đường nét giai điệu của bài hát được tác giả sử dụng rất nhiều các nốt ở vị trí D2 (có một số điểm lên nốt E2), đây có thể được xem là những nốt cao so với giọng của các em .

Từ sự khó khăn khi giảng dạy bài hát Bóng dáng một ngôi trường của nhạc sĩ Hoàng Lân, chúng tối đã lựa chọn thay thế bài hát đó bằng bài hát Cánh diều đỏ thắm của tác giả Duy Quang, đây là một bài hát với nhịp điệu nhịp nhàng, đều đặn, làn sóng giai điệu được triển khai ở âm vực vừa phải.

2.1.2. Nội dung phân môn nhạc lý và tập đọc nhạc

Thời lượng dành cho việc cung cấp những kiến thức về nhạc lý hay những kỹ năng về tập đọc nhạc là rất ít. Nội dung kiến thức hết sức cơ bản, chủ yếu cung cấp cho HS những kiến thức hiểu biết về ghi chép nhạc thông dụng. Từ những hiểu biết đó, các em có những khái niệm cơ bản về các yếu tố của âm nhạc như cao độ, trường độ, tiết tấu, nhịp điệu…

Trong nội dung nhạc lý “ những ký hiệu thường gặp trong bản nhạc”, tiết 27 - SGK lớp 6. Những ký hiệu được lựa chọn biên soạn trong nội dung giảng dạy là hoàn toàn hợp lý, mang tính ứng dụng cao. Tuy nhiên kiến thức trong SGK chỉ dừng lại ở việc nhận biết các ký hiệu mà không chỉ ra được ý nghĩa của các ký hiệu đó.

2.1.3. Nội dung phân môn âm nhạc thường thức

Với mục đích trang bị cho HS những kiến thức cơ bản về đời sống âm nhạc trong nước cũng như quốc tế, phân môn âm nhạc thường thức trong trường THCS được biên soạn với các nội dung chủ yếu như: Giới thiệu tác giả - tác phẩm; giới thiệu một số loại nhạc cụ; giới thiệu một số thể loại âm nhạc… các nội dung được biên soạn đảm bảo tính khoa học, tính chính xác về chuyên môn, phù hợp với đối tượng HS.

2.2. Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng dạy học tích cực

Theo cuốn tài liệu “Tập huấn giáo viên dạy học, kiểm tra đánh giá theo chuẩn kiến thức, kỹ năng trong chương trình giáo dục phổ thông môn âm nhạc ” (Bộ GD&ĐT tháng 7/2010 ) đã định nghĩa về phương pháp dạy học tích cực là: “Phương pháp dạy học tích cực là hướng tới hoạt động học tập tích cực chủ động, sáng tạo của học sinh. Giáo viên là người tổ chức, hướng dẫn học tập, học sinh là trung tâm của quá trình học”.…[7,tr.108]. Học tích cực là HS được trao cơ hội thực hiện các tương tác với các đề tài chính trong quá trình học, được động viên để hình thành tri thức hơn là việc nhận tri thức từ giới thiệu của giáo viên.

2.2.1. Vận dụng trong phân môn Học hát

Về trình tự dạy hát vẫn tiến hành phương pháp dạy theo 3

Bước 1: Giới thiệu bài hát và hát mẫu

Bước 2: Học bài hát

Bước 3: Luyện tập - củng cố

Với mong muốn phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của HS trong các giờ học hát, chúng tôi xin nêu ra những giải pháp, áp dụng cụ thể theo từng bước của phân môn học hát như sau:

Đối với bước Giới thiệu bài hát và hát mẫu

Để phát huy tính tích cực của HS trong tư duy cũng như trong nhận thức, GV cần tránh triển khai dạy học theo hướng thụ động (thầy đọc - trò ghi), nên dần hình thành cho HS thói quen tự học, tự tìm hiểu, thông qua việc giao nhiệm vụ nghiên cứu một số nội dung cơ bản của bài học trước khi đến giờ lên lớp. .

Đối với bước Lyện tập, củng cố

Trong phần luyện tập, củng cố, GV nên phát huy khả năng nghe và cảm nhận đánh giá bài hát, bằng cách thay đổi từ nhịp độ theo đúng yêu cầu của bài hát, sang nhịp độ chậm hoặc nhanh (điều này sẽ giúp HS có sự chủ động trong việc nhận biết tính phù hợp giữa nội dung lời ca với tính chất âm nhạc)

2.2.2. Vận dụng trong phân môn Nhạc lý và tập đọc nhạc

Theo chúng tôi, các quy trình và phương pháp trong các tiết dạy tập đọc nhạc cũng thực hiện gần giống với các tiết dạy học hát. Chúng tôi chỉ xin đi sâu vào việc giới thiệu áp dụng PPDH theo hướng tích cực đối với các nội dung trong các giờ dạy nhạc lý.

Nội dung Nhạc lý trong trường THCS với mục tiêu, cung cấp cho HS những kiến thức lý thuyết âm nhạc cơ bản, giúp cho các em nâng cao hơn những hiểu biết của mình về cơ sở lý luận chung của ngành âm nhạc. Bên cạnh đó, Nhạc lý là một nội dung học quan trọng, bổ trợ cho các phân môn âm nhạc khác như: Học hát; Tập đọc nhạc; Âm nhạc thường thức

Áp dụng PPDH theo hướng tích cực đối với nội dung dạy nhạc lý. Để giúp HS tăng cường vận động tư duy trong các tiết học, tạo sự trao đổi thông tin hai chiều giữa người dạy và người học, ở một số nội dung dạy nhạc lý, chúng ta nên thực hiện ngược lại theo cách dạy truyền thống, cụ thể như sau: Thay cho việc nêu trước phần cớ sở lý luận, HS ghi chép, người GV nên tìm những ví dụ cụ thể từ bản nhạc, từ âm thanh, sau đó đặt câu hỏi mang tính gợi ý, định hướng, để từ đó HS chỉ ra được các ý chính của phần cơ sở lý luận cần giới thiệu, cuối cùng, GV bổ sung, chỉnh sửa hoàn thiện nội dung của phần cơ sở lý luận đó.

2.2.3. Vận dụng trong phân môn Âm nhạc thường thức

Mục tiêu trọng tâm của âm nhạc thường thức (ÂNTT) trong trường THCS là đem đến cho HS những hiểu biết sơ giản, phổ biến về các hoạt động thuộc lĩnh vực nghệ thuật âm nhạc như biểu diễn, sáng tác, tác giả, tác phẩm, các thể loại nhạc cụ, các trường phái, trào lưu âm nhạc tiêu biểu trên thế giới…

2.2.3.1. Dạng bài Giới thiệu tác giả - tác phẩm

2.2.3.2. Dạng bài Giới thiệu một số loại nhạc cụ

2.2.3.2. Giới thiệu một số thể loại âm nhạc

2.3. Đổi mới các mô hình hoạt động âm nhạc ngoại khóa.

Trong các trường phổ thông hoạt động âm nhạc ngoại khoá chiếm một vị trí quan trọng trong các hoạt động chung của nhà trường. Như vậy, tổ chức hoạt động âm nhạc ngoại khoá luôn hướng tới giáo dục đạo đức, thẩm mĩ cho học sinh, hình thành ở các em nhu cầu và sở thích âm nhạc

2.3.1. Phát huy tính tích cực của hoạt động Câu lạc bộ âm nhạc trong nhà trường

Câu lạc bộ là một hình thức hoạt động ngoại khóa với nhiều hoạt động phong phú và hấp dẫn, dựa trên sự tham gia tự nguyện của học sinh nhằm vào việc khuyến khích các em học tập, tìm hiểu, mở rộng kiến thức của các môn học. Qua đó giúp các em biết vận dụng những kiến thức đã được học vào cuộc sống

Việc hình thành trong trường THCS những câu lạc bộ âm nhạc mang tính hoạt động tập thể sẽ giúp thu hút đông đảo những học sinh có cùng sở thích, có cùng đam mê về một bộ môn âm nhạc nào đó, có cơ hội cùng nhau chia sẻ những kiến thức, kỹ năng và có cơ hội học hỏi, phát triển tiềm năng của mình

- Nâng cao trách nhiệm và năng lực của người tổ chức:

- Xây dựng kế hoạch đảm bảo tính khoa học, phù hợp với điều kiện học tập của học sinh:

- Đa dạng hóa các hình thức sinh hoạt CLB:

- Tìm nguồn kinh phí hoạt động:

2.3.2. Tăng cường tổ chức các buổi biểu diễn và thi văn nghệ

Việc tăng cường các buổi biểu diễn văn nghệ sẽ giúp nâng cao khả năng và kinh nghiệm biểu diễn của học sinh. Thông qua những buổi biểu diễn đó học sinh sẽ ngày càng mạnh dạn hơn, vững vàng hơn về tâm lý khi đứng trước đám đông. Các buổi biểu diễn thường xuyên chỉ cần có quy mô vừa và nhỏ, được kết hợp với các hoạt động khác.

- Kết hợp với các buổi chào cờ đầu tuần:

- Kết hợp với tổ chuyên môn:

- Kết hợp với phong trào đội:

Bên cạnh các buổi biểu diễn mang tính thường xuyên, trong các ngày kỷ niệm, các ngày lễ lớn, GV âm nhạc trong nhà trường nên tham mưu cho Ban giám hiệu, phát động các cuộc thi văn nghệ với quy mô lớn trong toàn nhà trường.

2.3.3. Tổ chức các chuyến tham quan, thực tế tìm hiểu về đời sống âm nhạc dân gian ở các địa phương

Theo chủ trương của Đảng và nhà nước hiện nay, mỗi địa phương trên cả nước đều nâng cao vai trò bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa dân gian, trong đó có các lễ hội dân gian.

- Lễ hội Tiên Công:

- Lễ hội đình Mễ Sơn:

- Hội hát Soóng Cọ:

- Lễ hội đình Quan Lạn:

Đối với những chuyến tham quan thực tế với các nội dung trọng tâm của lễ hội giúp HS hiểu biết thêm về sinh hoạt âm nhạc dân gian trong các lễ hội đó.

2.4. Một số giải pháp khác

2.4.1. Nâng cao chất lượng chuyên môn GV

Đối với mỗi nhà trường, mỗi cá nhân người GV, việc bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn trong giảng dạy, là điều hoàn toàn cần thiết và mang tính chiến lược lâu dài.

Nâng cao về các kỹ năng thực hành chuyên ngành âm nhạc

Nâng cao về năng lực sư phạm

2.4.2. Bổ sung cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học

Hiện nay ở trường THCS Cao Thắng, cơ sở vật chất của nhà trường đã được sự quan tâm đầu tư đúng mức của các cấp lãnh đạo và các ban ngành. Tuy nhiên, đối riêng với cơ sở vật chất phục vụ cho dạy học và hoạt động âm nhạc của nhà trường hầu như chưa đảm bảo. Để góp phần nâng cao chất lượng dạy và học bộ môn âm nhạc, cũng như thực hiện theo xu hướng hoàn thiện hệ thống giáo dục theo mục tiêu đề ra và đạt được những kết quả tối ưu, về phía nhà trường cần nên bổ sung thêm cơ sở vật chất đáp ứng cho nhu cầu dạy học và hoạt động âm nhạc.

Đầu tư phòng thực hành âm nhạc với đầy đủ hệ thống ánh sáng, hệ thống làm mát, hệ thống âm thanh, hệ thống cách âm… trong phòng học có thêm một số loại nhạc cụ để HS có thể được thực hành ngay tại trường.

Đầu tư thêm các dụng cụ trực quan trong giảng dạy bộ môn như: tranh ảnh giới thiệu về tác giả, đạo cụ, băng, đĩa, máy chiếu… giúp cho giờ học thêm sinh động và phong phú.

Tăng cường thêm sách, vở, báo chí về âm nhạc phục vụ cho HS có nhu cầu, sở thích tìm hiểu về ngành nghệ thuật âm nhạc.

2.5. Thực nghiệm sư phạm

Để tăng cường PPDH tích cực vào chương trình giảng dạy bộ môn âm nhạc ở trường THCS, chúng tôi tiến hành thực nghiệm sư phạm với 2 tiết dạy, các tiết dạy được chúng tôi lựa chọn với đầy đủ nội dung của cả 3 phân môn. Qua các tiết dạy thực nghiệm, chúng tôi có những đánh giá, nhận xét về các mức độ yêu cầu và kết quả đạt được.

Dưới đây là các giáo án mà chúng tôi tiến hành thực nghiệm sư phạm tại trường THCS Cao Thắng, Thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.

Tiết 11: Học hát: Khúc hát chim sơn ca

Nhạc và lời: Đỗ Hòa An

I. Mục tiêu:

- HS hát đúng giai điệu và thuộc lời ca bài hát Khúc hát chim Sơn Ca

- HS biết cách trình bài hát và tập làm quen cách hát một loại âm hình tiết tấu mới (đảo phách), tạo nên tính chất nhí nhảnh, hồn nhiên, trẻ trung trong giai điệu.

- Qua nội dung bài hát, giáo dục các em biết yêu thương loài chim, biết gìn giữ, bảo vệ loài chim quý hiếm được gọi là danh ca của loài chim. Từ đó khích lệ các em có giọng hát hay được bộc lộ và thể hiện giọng hát của mình.

II. Chuẩn bị:

1. Chuần bị của giáo viên

- Xây dựng kế hoạch bài dạy đầy đủ, chi tiết.

- Đàn Organ, máy nghe, băng tiếng hoặc băng hình bài hát, máy chiếu.

- Bản nhạc, trang ảnh nhạc sỹ, chim sơn ca.

- Đàn và hát chính xác bài hát Khúc hát chim sơn ca . Trích đoạn một số bài hát của nhạc sĩ Đỗ Hòa An.

2. Chuẩn bị của học sinh

- Tìm hiểu và đọc kỹ bài mới.

- Sách giáo khoa, vở ghi

III. Tiến trình dạy học

1. Ổn định tổ chức

2. Kiểm tra bài cũ (Kiểm tra đan xen trong quá trình dạy học )

3. Học bài mới

4. Củng cố bài học :

5. Dặn dò, hướng dẫn học sinh tự học :

Sau khi tiêt học kết thúc, chúng tôi có một cuộc điều tra ngắn với các câu hỏi cho các em ở lớp. Các em có thích phân mon học hát không ?

Kết quả chúng tôi thu được là :

Tiết 6: - Ôn tập đọc nhạc: TĐN số 2

- Nhạc lý: Sơ lược về hợp âm

- Âm nhạc thường thức: Nhạc sỹ Trai-cốp-xki

I. Mục tiêu:

- HS đọc nhạc, hát ghép lời thuần thục bài TĐN số 2 - Nghệ sỹ với cây đàn

- HS có hiểu biết sơ lược về hợp âm, biết xây dựng hợp âm ba và hợp âm bảy.

- Qua nội dung âm nhạc thường thức giúp HS làm quen với một nhạc sỹ tên tuổi của âm nhạc nước Nga và âm nhạc thế giới, nhạc sỹ Trai- cốp-xki.

II. Chuẩn bị:

1. Chuần bị của giáo viên

- Xây dựng kế hoạch bài dạy đầy đủ, chi tiết.

- Đàn Organ, máy nghe, máy chiếu.

- Đàn và hát thuần thục bài Nghệ sỹ với cây đàn

- Tranh, ảnh chân dung nhạc sỹ Trai-cốp-xki

- Băng tiếng hoặc trích đoạn một số tác phẩm âm nhạc của Trai-cốp-xki

2. Chuẩn bị của học sinh

- Tìm hiểu và đọc kỹ bài mới.

- Sách giáo khoa, vở ghi

III. Tiến trình dạy học

1. Ổn định tổ chức

2. Kiểm tra bài cũ (Kiểm tra đan xen trong quá trình dạy học )

3. Học bài mới

4. Củng cố bài học :

5. Dặn dò, hướng dẫn học sinh tự học :

Sau khi tiêt học kết thúc, chúng tôi có một cuộc điều tra ngắn với các câu hỏi cho các em ở lớp. Các em có thích học phân môn âm nhạc thường thức không?

Kết quả chúng tôi thu được là:

Tiểu kết chương 2

Nâng cao chất lượng giáo dục luôn là mối quan tâm hàng đầu trong mỗi cơ sở đào tạo, hầu hết các GV, các nhà quản lý giáo dục luôn luôn tìm tòi mọi biện pháp để ngày càng cải thiện chất lượng dạy và học. Với mong muốn là làm sao để người dạy truyền đạt kiến thức một cách dễ dàng, người học lĩnh hội và vận dụng kiến thức đó vào thực tiễn một cách hiệu quả nhất, do vậy càng lúc càng đặt ra những yêu cầu cấp thiết để đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao chất lượng trong đào tạo

Xuất phát từ mục đích chung trong công tác đào tạo, bằng những kinh nghiệm và thực tiễn trong quá trình dạy học và hoạt động âm nhạc, chúng tôi đã đưa ra những vấn đề nhằm đổi mới và nâng cao chất lượng giảng dạy bộ môn âm nhạc trong trường THCS Cao Thắng

Về nâng cao chất lượng GV và bổ sung cơ sở vật chất: nâng cao chất lượng dạy học, không chỉ dừng lại ở việc đổi mới về phương pháp dạy học, hay mở rộng hơn về môi trường hoạt động ngoại khóa, mà cần phải có sự đồng bộ trong đổi mới. Trước tiên, để có chất lượng các giờ dạy học, bản thân mỗi người GV cần luôn phải trang bị kiến thức, kỹ năng chuyên môn, thường xuyên trau dồi học tập, nâng cao về khả năng chuyên môn, nâng cao về năng lực sư phạm. Bên cạnh đó, sự quan tâm hỗ trợ từ các cấp lãnh đạo, Ban giám hiệu nhà trường trong việc đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học, sẽ giúp GV và HS có điều kiện thuật lợi hơn trong việc triển khai công tác dạy và học

Qua quá trình triển khai thực nghiệm sư phạm với các PPDH tích cực mà chúng áp dụng trong trường THCS Cao Thắng, thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh. Chúng tôi nhận thấy rằng, đa số các em đều rất hào hứng với tiết dạy học âm nhạc, mức độ yêu thích và khả năng tiếp thu kiến thức của HS đã nâng lên một cách rõ dệt. Hy vọng, những nghiên cứu của chúng tôi, sẽ góp phần tích cực trong mục tiêu đổi mới giáo dục mà nhà trường đang ngày dần hoàn thiện.

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ

Cùng với các môn học khác trong chương trình đào tạo ở bậc THCS, môn học âm nhạc đã góp phần tích cực vào việc giáo dục toàn diện cho các em HS. Học về âm nhạc, không chỉ giúp các em giảm bớt đi sự căng thẳng trong quá trình học tập, mà thông qua các giờ học đó đã giúp các em khơi dậy lên những tình cảm tốt đẹp, phát triển những tư duy mang tính tích cực, trau rồi thêm những hiểu biết và cảm nhận về cái hay, cái đẹp trong cuộc sống, chẳng hạn như: thông qua các giờ học hát, nghe nhạc và hoạt động ngoại khóa, âm nhạc mang đến cho các em tính lạc quan, tính tích cực, sự hoạt bát, lanh lợi, rèn luyện về ý thức tổ chức, tinh thần kỷ luật…; thông qua sự hiểu biết về những kiến thức của các yếu tố cơ bản trong ngôn ngữ âm nhạc như giai điệu, hòa thanh, tiết tấu.., HS được nâng cao thêm về sự cảm nhận tính thẩm mỹ trong nghệ thuật âm nhạc, tính nhạy cảm, trí thông minh, sáng tạo, khả năng tư duy trừu tượng, tính chính xác, khoa học…

Qua quá trình nghiên cứu, tìm hiểu về thực trạng dạy học và hoạt động âm nhạc trong trường THCS Cao Thắng, thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh, chúng tôi nhận thấy rằng, để giúp cho việc dạy học và hoạt động âm nhạc trong nhà trường được phát huy hiệu quả cao hơn nữa, cần phải chú trọng, quan tâm tới một số vấn đề còn tồn tại hiện nay, đó là:

Thứ nhất: Việc giảng dạy môn âm nhạc chủ yếu là dùng phương pháp thuyết tình, truyền thụ lý thuyết từ SGK mà chưa kết hợp với thực hành, chưa mở rộng kiến thức, dẫn tới giờ học tẻ nhạt, thiếu sinh động. GV chưa có sự linh hoạt trong việc vận dụng các phương pháp giảng dạy theo hướng tích cực, từ đó không phát huy được tính chủ động, tính sáng tạo của người học. Bên cạnh đó một số ít nội dung trong chương trình SGK cũng cần phải xem xét và điều chỉnh cho phù hợp hơn với thực tế của đối tượng HS

Thứ hai: Vấn đề về hoạt động ngoại khóa của nhà trường còn nhiều hạn chế, cụ thể như: Toàn bộ nhà trường không có một CLB nghệ thuật nào, do đó HS không có cơ hội được giao lưu, học hỏi, phát huy các sở trường về nghệ thuật của bản thân; Các buổi biểu diễn văn nghệ trong năm học được diễn ra rất ít (chủ yếu thực hiện theo các ngày lễ lớn), vì vậy chưa tạo được nhiều sân chơi nghệ thuật bổ ích cho các em; HS trong toàn trường hầu như chưa được tham gia những chuyến dã ngoại tìm hiểu thực tế về đời sống văn hóa văn nghệ của các địa phương trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh, cho nên các em không có nhiều cơ hội được trải nghiệm về những sản phẩm âm nhạc mang bản sắc vùng miền của quê hương mình

Thứ ba: GV giảng dạy bộ môn âm nhạc trong nhà trường là những người tương đối có kinh nghiệm về phương pháp dạy học. Tuy nhiên, một số những hạn chế của bản thân trong vấn đề chuyên môn, cũng đã làm ảnh hưởng ít nhiều đến việc dạy học và hoạt động âm nhạc, như: còn yếu về kỹ năng thực hành nghề (đặc biệt là kỹ năng đệm hát trên dàn Organ điện tử), hạn chế về kỹ năng khai thác và sử dụng công nghệ trong dạy học… Ngoài ra cơ sở vật chất của nhà trường vẫn còn nhiều khó khăn cho việc học tập và hoạt động âm nhạc, như: chưa có phòng chuyên dụng, thiếu các nhạc cụ, các dụng cụ trực quan trong dạy học, thiếu về sách báo, tài liệu âm nhạc…

Từ những vấn đề tồn tại đó, chúng tôi đã đưa ra những giải pháp cụ thể, với mong muốn sẽ góp phần nâng cao chất lượng các giờ dạy học âm nhạc, tạo sự hứng thú, phát huy tính tích cực, tính chủ động, sáng tạo của các em HS. Bên cạnh đó sẽ giúp các em có một môi trường hoạt động âm nhạc mang tính phong phú, đa dạng, đầy đủ và thuận tiện nhất. Hy vọng rằng, những nghiên cứu mà chúng tôi đưa ra, sẽ mang lại những cải tiến tích cực trong dạy học và hoạt động âm nhạc của trường THCS Cao Thắng, thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.